...
Ενεργητική συμμετοχή στη μάθηση

Η ενεργητική συμμετοχή στη μάθηση

Η μελέτη είναι μια αρκετά απαιτητική διαδικασία, διότι ο μαθητής, όταν μελετά, στην ουσία εξετάζει επιμελώς και παρακολουθεί μέχρι τέλους με πρόγραμμα και οργάνωση κάθε διδακτέα ύλη που πρέπει να αφομοιώσει. Ωστόσο, η συγκέντρωση δυσχεραίνεται, αφού ο μαθητής βομβαρδίζεται με πολλές πληροφορίες, καθώς και με προβληματισμούς που προκύπτουν  σχετικά με τη ζωή του και το μέλλον του. Επομένως, η σωματική και η ψυχική κούραση που αισθάνεται, μπορούν να καταστήσουν τη μελέτη έναν δυσεπίτευκτο στόχο.

Γι’ αυτό το λόγο, η σωστή μελέτη μπορεί να επιτευχθεί με ορισμένους τρόπους που θα την κάνουν πιο εύκολη, ίσως και ενδιαφέρουσα.

Ας αναφερθούμε στους σημαντικότερους από αυτούς:

 

Υποστηρικτικές συνθήκες εργασίας

 

Χώρος εργασίας

Είναι προτιμότερο να επιλέγεται πάντοτε ο ίδιος χώρος για τη μελέτη, με σταθερή θερμοκρασία περιβάλλοντος (η υπερβολική ζέστη προκαλεί ύπνο, το υπερβολικό κρύο εξουθενώνει και εκνευρίζει).

Στο τραπέζι / θρανίο / γραφείο πρέπει να υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο αυτά που είναι απαραίτητα για το διάβασμα του συγκεκριμένου μαθήματος. Όλα τα άλλα μπορεί να αποσπάσουν την προσοχή του μαθητή.

Κατά τα διαλείμματα είναι απαραίτητο να γίνεται αλλαγή του χώρου (αλλαγή παραστάσεων).

Η ακρόαση μουσικών ερεθισμάτων δεν συνιστά από μόνη της ούτε αρνητικό ούτε θετικό παράγοντα διαμόρφωσης της κατάλληλης ατμόσφαιρας. Τα τραγούδια που δεν είναι γνωστά σε εμάς περισσότερο αποσπούν τη συγκέντρωση παρά τονώνουν συναισθηματικά την προσήλωση στους στόχους της μελέτης μας. Η κατάλληλη κλασική μουσική συνήθως τονώνει τη συγκέντρωση,  όχι όμως πάντοτε.

 

Ώρες εργασίας

Ο καθένας πρέπει να ανακαλύψει ποιες ώρες είναι γι’ αυτόν οι πιο αποδοτικές. Συνήθως, οι ώρες του πρωινού προσφέρονται για πρωταρχική μελέτη και του απογεύματος για επανάληψη. Το πολύ πρωινό διάβασμα ωφελεί, ενώ τα ξενύχτια κουράζουν αναίτια και αποσυντονίζουν  το βιολογικό μας ρολόι.

Είναι προτιμότερο να υπάρχουν προκαθορισμένες ώρες διαβάσματος. Κάθε αλλαγή συνήθειας απαιτεί και ανάλογο χρόνο προσαρμογής. Εδώ, η ύπαρξη προγράμματος αποδεικνύεται καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας. Σημειώστε σε κάποιο χαρτί, αναρτημένο στο δωμάτιό σας, το πρόχειρο πρόγραμμα μελέτης σας. Να το ακολουθείτε και να το παρακολουθείτε καθημερινά με θρησκευτική ευλάβεια.

 

Διαλείμματα

Τα διαλείμματα είναι απαραίτητα και βοηθούν τη μάθηση.

Η διάρκεια του διαλείμματος πρέπει να προκαθορίζεται και να τηρείται.

Οι δραστηριότητες κατά τα διαλείμματα καλό θα είναι να διαφοροποιούνται από τη διαδικασία του διαβάσματος.

Κατά τα σύντομα διαλείμματα, αποφύγετε τις δραστηριότητες που διακόπτονται δύσκολα

(τηλεόραση, ηλεκτρονικά παιχνίδια, τηλεφωνήματα).

Σωματική ευεξία

Κατάλληλη διατροφή

Συστήνεται η κίνηση ως αντισταθμιστικός παράγοντας (για παράδειγμα, κατά τα διαλείμματα). Είναι απαραίτητος αρκετός ύπνος για την αναζωογόνηση του σώματος. Όταν παραβιάζουμε το βιολογικό μας ρολόι (με τη γνωστή δικαιολογία, ότι «ξενυχτάμε στο διάβασμα, άρα μαθαίνουμε περισσότερα»), αυτό μας «εκδικείται» προσθέτοντας ιδιαίτερη κόπωση και έλλειψη διάθεσης, όταν ακριβώς θα χρειαστεί να καταβάλουμε ιδιαίτερες προσπάθειες.

 

Σχεδιασμός διαβάσματος

 

Γενικός σχεδιασμός με ισχύ για όλον τον χρόνο

Ανάλογα με το πρόγραμμα των μαθημάτων, αφιερώνω λίγη ώρα κάθε μέρα ή λίγες ώρες στο τέλος της εβδομάδας για να ξαναδιαβάσω τα μαθήματα (Ποιο θέμα αναπτύχθηκε; Τι σημαντικό ειπώθηκε;). Συγκεντρώνω και διαβάζω τα άρθρα, τα κεφάλαια των βιβλίων ή τις σημειώσεις που πρότεινε ο διδάσκων. Η σχολαστική τήρηση σημειώσεων από τις προφορικές παραδόσεις του διδάσκοντος αποδεικνύεται συχνά ως ο κύριος παράγοντας επιτυχίας.

Χρόνος και χωρισμός της ύλης για μια συγκεκριμένη εξέταση

Προμήθεια όλων των απαραίτητων βιβλίων και σημειώσεων.

Δοκιμαστική μάθηση: 3-5 ημέρες:

Πόσες ώρες μπορώ να διαβάζω ημερησίως;

Πόσες σελίδες κατά μέσο όρο καταφέρνω να διαβάσω;

Συγκεκριμένος σχεδιασμός:

Πόσες ώρες χρειάζομαι για να διαβάσω μια φορά όλη την ύλη;

Πόσες ώρες χρειάζομαι για την επανάληψη αυτής της ύλης;

Πόσος χρόνος μού είναι απαραίτητος για την τελική επανάληψη;

Απρόοπτα γεγονότα: Φροντίζω να συνυπολογίσω και τον χρόνο για τυχόν απρόσμενες υποχρεώσεις.

Λεπτομερής σχεδιασμός: Ο εβδομαδιαίος σχεδιασμός περιλαμβάνει ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα μελέτης για μια εβδομάδα.

Έχει αποδειχθεί ότι το πρωϊνό (7 π.μ.–12 μ.μ.) είναι ο πλέον παραγωγικός χρόνος διαβάσματος, ενώ το απόγευμα (4 μ.μ.–7 μ.μ.) προσφέρεται για επαναλήψεις. Το αδικαιολόγητο ξενύχτι μειώνει την όρεξη και δυσκολεύει τις συνθήκες μελέτης.

Λάθη στο σχεδιασμό

Όταν το ημερήσιο πρόγραμμα δεν μπορεί να εκπληρωθεί, πρέπει να τεθεί άμεσα το ερώτημα, εάν το κενό αυτό πρέπει να καλυφθεί με εκούσια μείωση του ελεύθερου χρόνου. Σε περίπτωση επανειλημμένης αποτυχίας στην εκπλήρωση του προγράμματος, θα πρέπει να αναζητηθεί άμεσα ο λόγος, έτσι ώστε να αποφευχθεί μελλοντική επανάληψη του σφάλματος και να καταρτιστεί ένας νέος σχεδιασμός της μελέτης.

Μέθοδος μάθησης

Όποιος ενσυνείδητα, αποφασιστικά και με πεποίθηση ξεκινά το διάβασμα, έχει καλές προοπτικές επιτυχίας. Η μέθοδος «PQ4R» είναι ένας καλός τρόπος που δείχνει πώς πρέπει να γίνεται η μάθηση ενός κεφαλαίου ή μιας ενότητας της ύλης που πρέπει να αφομοιωθεί (Preview · Questions · Read · Reflect · Recite · Review).

Δηλαδή:

Preview (Προεπισκόπηση):

Γενικός προσανατολισμός (διάρθρωση κεφαλαίων και ενοτήτων).

Questions (Ερωτήσεις):

Τι λένε οι επικεφαλίδες; Ποιο είναι το αναμενόμενο περιεχόμενο; Τι φαίνεται να είναι σημαντικό;

Read (Διάβασμα):

Ενεργητική ανάγνωση με σκοπό την κατανόηση του κειμένου.

Reflect (Διαλογισμός- Σκέψη):

Πώς «δένουν» αυτά που διάβασα τώρα με αυτά που ήδη γνωρίζω;

Recite (Απόδοση):

Ό,τι διάβασα πρέπει να μπορώ και να το αποδώσω ελεύθερα. Αν διαπιστώσω ότι υπάρχουν κενά, τότε πρέπει να ανατρέξω στο κείμενο, να ξαναδιαβάσω και να αποδώσω ελεύθερα το περιεχόμενο.

Review (Ανασκόπηση):

Φέρνω στο μυαλό μου τη δομή του κεφαλαίου. Επισημαίνω τα βασικά σημεία, θέτω στον εαυτό μου ερωτήσεις και τις απαντώ.

 

Μερικοί κανόνες για να μην ξεχνούμε γρήγορα και εύκολα

Υπάρχουν λίγοι γενικοί κανόνες που να ισχύουν για όλους. Ο καθένας μας πρέπει να βρει και να καταρτίσει αυτούς που ισχύουν για τον εαυτό του.
Ακολουθούν μερικοί αξιοπρόσεκτοι.

 

  • Τα περισσότερα τα ξεχνούμε αμέσως μετά το διάβασμα, γι’ αυτό πρέπει να ξεκινούμε αμέσως με την επανάληψη τμημάτων της ύλης που έχουμε να διαβάσουμε.
  • Όσο πιο νωρίς ξεκινούμε την επανάληψη, τόσο πιο λίγες επαναλήψεις είναι απαραίτητες.
  • Ακόμα και εάν ξεχάσουμε κάτι που μάθαμε καλά στο παρελθόν, μια επανάληψη θα το επανενεργοποιήσει.
  • Όσο περισσότερες λεπτομέρειες περιέχει η ύλη, τόσο πιο πολλές επαναλήψεις είναι απαραίτητες.
  • Όσο γρηγορότερα διαβάσουμε κάτι που διδαχθήκαμε καλά (λ.χ. αν διαβάσουμε την Τρίτη το απόγευμα ή, το αργότερο, την Τετάρτη το πρωί, ό,τι διδαχθήκαμε το πρωινό της Τρίτης), τόσο λιγότερο διάβασμα χρειάζεται και τόσο ευκολότερα μαθαίνουμε («συγκρατούμε») την εξεταστέα ύλη.
  • Όσο περισσότερο προσηλωθούμε στην ύλη μας, τόσο λιγότερο χρόνο χρειαζόμαστε.
  • Όσο περισσότερες φορές επιμείνουμε στο διάβασμα μιας δύσκολης ενότητας, τόσο πιθανότερο καθίσταται να εντοπίσουμε τη δυσκολία της και να την αντιμετωπίσουμε.

 

Ανακεφαλαίωση

 

Η μάθηση δυσχεραίνεται

Η μάθηση διευκολύνεται

Εάν μαθαίνουμε μέσω παθητικού διαβάσματος και προσπαθούμε να αποστηθίσουμε Με την ενεργητική μάθηση: θέτοντας ερωτήσεις στον εαυτό μας και αναζητώντας τις απαντήσεις
Εάν πνιγόμαστε στις λεπτομέρειες Με το να μπορούμε να ξεχωρίσουμε το σημαντικό από το ασήμαντο
Εάν αποφεύγουμε τις επαναλήψεις Με τις συχνές επαναλήψεις της ύλης σε κάθε στάδιο διαβάσματος
Εάν απλώς αναγνωρίζουμε την ύλη Με την ελεύθερη απόδοση της ύλης
Εάν παρουσιάζουμε συμπεριφορά αποφυγής Με την αναγνώριση των αποφυγών και τη συνειδητή προσπάθεια αντίστασης
Εάν διαβάζουμε χωρίς χρονικό και μαθησιακό πλαίσιο Με την επεξεργασία ενός μαθησιακού και χρονικού προγράμματος
Εάν εγκαταλείπουμε την διάθεση και επιτρέπουμε στα περιστασιακά γεγονότα να επηρεάζουν το πότε θα ξεκινήσουμε το διάβασμα Εάν ξεκινούμε το διάβασμα ακόμη και όταν αυτό μας φαίνεται προσωρινά, και κυρίως στην αρχή, δύσκολο
Εάν δεν διαβάζουμε με σύστημα και καλλιεργούμε αυταπάτες Εάν διαβάζουμε συστηματικά και θέτουμε ρεαλιστικούς στόχους
Εάν αναβάλουμε το διάβασμά μας για άγνωστες ημερομηνίες Εάν καταδικάσουμε και την παραμικρή διάθεση αναβλητικότητας
Εάν αναζητούμε άλλοθι για τις δικές μας αποτυχίες Εάν επικεντρωνόμαστε στα δικά μας σφάλματα

 

 

 

 

 

Βρείτε αυτό που ψάχνετε γρήγορα:

Δημοφιλείς αναζητήσεις: Πανελλήνιες, Λύκειο, Προσφορές